Definicja BADANIA ELEKTROFIZJOLOGICZNE W OKULISTYCE

Co oznacza BADANIA ELEKTROFIZJOLOGICZNE W OKULISTYCE Do badań tych zalicza się: Elektroretinografię (ERG), Elektrookulografię (EOG), Elektronystagmografię (ENG), Spowodowane potencjały wzrokowe (BVER -Visually Evoked Response albo BVEP (Visually Evoked Potential), Elektromiografia (EMG). Elektronystagmografia (ENG) jest sposobem badania oczopląsu, raczej użytkowaną w chorobach układu nerwowego i narządu równowagi (w neurologii albo otolaryngologii) i dlatego nie jest opisana poniżej. TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA Badania elektrofizjologiczne polegają na obserwacji zmian prądów czynnościowych (potencjałów elektrycznych) powstających w obrębie gałki ocznej, mięśni ocznych i okolicy wzrokowej kory mózgowej. Elektroretinografia (ERG) Pod wpływem krótkiego bodźca świetlnego (błysku) w siatkówce powstaje czynnościowy potencjał elektryczny złożony z etapy szybkiej i wolnej. Ten potencjał czynnościowy zapisywany jest na wykresie w formie linii krzywej. Elektrookulografia (EOG) EOG jest sposobem rejestrującą zmiany potencjału podstawowego oka, świadczącego o czynności elektrycznej siatkówki. Pomiędzy rogówką a siatkówką znajduje się stała różnica potencjałów, nie mniej jednak rogówka ma potencjał nieujemny, a siatkówka niekorzystny. Pod wpływem bodźca świetlnego potencjał fundamentalny okresowo wzrasta. Jeżeli po obu stronach gałki ocznej umieści się elektrody, to nieujemny ładunek będzie miała elektroda po stronie rogówki, a przy ruchach gałki ocznej ładunek elektrody będzie się zmieniał. Spowodowane potencjały wzrokowe (VER, VEP) Badanie VER jest jednym z rodzajów badania encefalograficznego. To jest zapis zjawisk elektrycznych powstających w korze wzrokowej, w okresie krótkotrwałego pobudzenia siatkówki. Zdarzenie tj. rezultatem mechanizmów hamowania i pobudzania w licznych synapsach drogi wzrokowej. Elektromiografia (EMG) Badanie EMG jest rejestracją wyładowań elektrycznych powstających we włóknach mięśni oczu w trakcie ich skurczu. CZEMU SŁUŻY BADANIE? Elektroretinografia (ERG) Badanie znajduje wykorzystanie w określeniu stopnia zmian organicznych siatkówki, w szczególności w tak zwany schorzeniach tapetoretinalnych (schorzenia siatkówki i nabłonka barwnikowego). Bardzo cenne rezultaty daje wykonanie ERG u dzieci - jako sposób obiektywna - lecz może być realizowana najwcześniej po 1 miesiącu życia. Elektrookulografia (EOG) Badanie znajduje wykorzystanie w określeniu stopnia zmian organicznych siatkówki. EOG jest uzupełnieniem ERG, wykazując większą czułość w nie wszystkich chorobach plamki. Spowodowane potencjały wzrokowe (VER, VEP) Badanie to różnicuje dolegliwości siatkówki od chorób nerwu wzrokowego. Pozwala na rozpoznanie uszkodzenia nerwu wzrokowego w odcinku pozagałkowym, ustalenie umiejętności widzenia u niemowląt i małych dzieci, ocenę czynności części nerwowej układu wzrokowego w oczach z nieprzejrzystymi ośrodkami optycznymi, a również umożliwia wykrywanie symulacji. Interpretacja zapisu VER możliwa jest dla schorzeń układu wzrokowego zlokalizowanego poza siodełkiem tureckim (po miejscu skrzyżowania nerwu wzrokowego). W sytuacjach chorób nerwu wzrokowego badanie może pomóc w określeniu lokalizacji i miejsca uszkodzenia nerwu, jak i dostarczyć informacji prognostycznych. Badanie wywołanych potencjałów wzrokowych VER połączonych z wynikami badania ERG i EOG pozwala ocenić w całości układ wzrokowy, poczynając od fotoreceptorów siatkówki (czopki i pręciki), przez wszystkie warstwy siatkówki i nerw wzrokowy, kończąc na ośrodkach wzrokowych i korze potylicznej. Elektromiografia (EMG) Ustala uszkodzenie samego mięśnia w zakończeniach nerwowo-mięśniowych. EMG pozwala na obiektywne stwierdzenie porażenia, stopnia ewentualnego niedowładu, określenie charakteru uszkodzenia, ocenę współpracy obuocznej przy ruchach dowolnych i odruchowych. WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA Elektroretinografia (ERG) i elekrookulografia (EOG) Diagnozowanie stopnia zmian organicznych siatkówki w chorobach tapetoretinalnych, na przykład zwyrodnienie barwnikowe siatkówki. Toksyczne uszkodzenie siatkówki. Inne dolegliwości zwyrodnieniowe i naczyniowe siatkówki. Spowodowane potencjały wzrokowe (VER, VEP) Trudności diagnostyczne w chorobach nerwu wzrokowego gdzie należy zróżnicować: Całkowity zanik nerwu wzrokowego albo jego pourazowe przecięcie; Zapalenie nerwu wzrokowego w odcinku wewnątrzgałkowym albo pozagałkowym; Częściowy zanik nerwu wzrokowego w jego toksycznych uszkodzeniach (polekowych, poalkoholowych, ponikotynowych itp); Różnicowanie obrzęku tarczy, spowodowanego wzmożonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym (na przykład na skutek guza), od wewnątrzgałkowego zapalenia nerwu - w obu tych chorobach obraz w oftalmoskopie jest bardzo podobny, a leczenie krańcowo różne; Po zabiegach chirurgicznych zmiejszających (odbarczających) ucisk na nerw wzrokowy (poprawa zapisu VER jest niezłą prognostycznie wiadomością, z kolei gdy zapis nie ulega poprawie mimo przejściowego polepszenia ostrości wzroku, rokowanie jest złe i wskazuje na rychły zanik nerwu wzrokowego). Elektromiografia (EMG) Porażenia albo niedowłady mięśniowe, na przykład w zezie porażennym, spastycznym, nużliwości mięśniowej oka (myastenia gravis). Badanie to odgrywa większą rolę w neurologii niż w okulistyce. Badania są realizowane na zlecenie lekarza okulisty, neurologa i otorynolaryngologa BADANIA POPRZEDZAJĄCE Elektroretinografia (ERG), elekrookulografia (EOG) i spowodowane potencjały wzrokowe (VER, VEP) Pełna ocena okulistyczna z badaniem ostrości wzroku, oftalmoskopią i badaniem pola widzenia. Elektromiografia (EMG) Badanie okulistyczne i neurologiczne. SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA Elektroretinografia (ERG) i elekrookulografia (EOG) Przygotowanie badanej osoby bazuje na pouczeniu jej o sposobie badania. Doktor może zlecić pacjentowi wkraplanie kropel do oczu, które rozszerzą źrenice i porażą akomodację, celem uniknięcia zakłóceń zapisu ERG albo EOG, wywołanym czynnością tęczówki i mięśnia rzęskowego. U małych dzieci badanie wykonuje się zwykle w znieczuleniu ogólnym. Spowodowane potencjały wzrokowe (VER, VEP) Nie ma szczególnych zaleceń. Elektromiografia (EMG) Znieczulenie miejscowe oczu (kroplami). Zobacz dodatkowo "Sposób przygotowania do znieczulenia" w "sposoby anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "sposoby znieczulania". Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Przy badaniu dzieci może zaistnieć konieczność znieczulenia ogólnego OPIS BADANIA Elektroretinografia (ERG) Badanie ERG przeprowadza się przy zastosowaniu aparatu elektroencefalograficzngo, który złożona jest z elektrod, elektronicznego mechanizmu wzmacniającego i integrującego odbierane sygnały, mechanizmu rejestrującego i źródła światła. W okresie badania chory może leżeć albo siedzieć. Elektrodę aktywną zakłada się na gałkę oczną po uprzednim jej znieczuleniu kroplami. Elektrodę obojętną umieszcza się na skórze otaczającej oko, na przykład na czole. Elektrody aktywne zakładane na oko mogą być różnego typu: przeważnie używa się elektrody wtopionej w szkło nagałkowe bądź także wacika nawiniętego na srebrny drucik zakładanego do worka spojówkowego albo w kształcie pierścienia przykładanego wokół rogówki. źródłem bodźców świetlnych są fotostymulatory z regulowaną energią błysku dzięki filtrów neutralnych. Czas pojedynczego błysku wynosi 1-2 milisek. Poza pojedynczymi błyskami stosuje się błyski podwójne i migoczące. Bodźce świetlne, w zależności od rodzaju badania, mogą mieć kolor biały, czerwony albo niebieski. Wykonuje się zapisy ERG przy adaptacji oka do światła (tak zwany fotopowe) i po 30 minutowej adaptacji siatkówki do ciemności (tak zwany skotopowe). Rejestracja wyników dzieje się zazwyczaj sposobem pisakową na odpowiednim papierze. Elektrookulografia (EOG) Badanie wykonuje się w ciemności. Siedzącemu choremu umieszcza się elektrody na skórze po obu stronach gałki ocznej przy kątach oczu, tak by nie ruszały się i nie przeszkadzały w ruchach oczu. Elektrody połączone są z encefalografem, który pozwala na równoczesne rejestrowanie wyników badań obu oczu. Badany wykonuje kilka wahadłowych ruchów oczu w dziedzinie ok. 30 - 40 st., zatrzymując (fiksując) wzrok na jednym, a w dalszym ciągu na drugim punkcie, które są umieszczone na lekko oświetlonej tablicy. W dalszym ciągu włącza się błysk świetlny, później co kilka min. chory wykonuje ponownie wahadłowe ruchy oka. Otrzymany zapis ma kształt sinusoidy. W badaniach klinicznych rezultat EOG podaje się w tak zwany współczynniku Ardena. Spowodowane potencjały wzrokowe (VER, VEP) Badanie przebiega podobnie jak w elektroencefalografii (EEG). Elektrody czynne (płytkowe albo igiełkowe) umieszcza się na skórze w rejonie potylicznej w linii środkowej. Elektrody obojętne mogą być nakładane na płatki uszne, elektrody uziemiające na czoło (zobacz: "Badanie potencjałów wywołanych", ryc. 6-5). Elektrody te łączone są z aparatem encefalograficznym i oscyloskopem połączonym z aparaturą komputerową. Komputer sumuje rezultaty, uśrednia je i przedstawia w formie zapisu krzywej. Przeważnie badanie wykonuje się, stosując pobudzenie jednego oka serią błysków, przy zasłoniętym drugim oku. Po każdej serii stymulacji rejestruje się odpowiedź korową zarówno po stronie oka pobudzonego, jak i po stronie przeciwnej. W dalszym ciągu badanie powtarza się dla drugiego oka, uprzednio zasłoniętego. Elektromiografia (EMG) Po uprzednim znieczuleniu wkłuwa się w badany mięsień igłę elektrodową. Powstający potencjał czynnościowy po wzmocnieniu poprzez aparaturę elektroniczną ukazuje się na ekranie monitora albo nagrywa się na taśmę magnetofonową. Do obliczenia ilościowego wyników korzysta się z komputera. W uwarunkowaniach poprawnych w rozluźnionym mięśniu nie stwierdza się czynności bioelektrycznej, co w zapisie EMG objawia się linią izoelektryczną. Skurcze mięśniowe powodują potencjały czynnościowe o dużej częstotliwości. Zobacz dodatkowo "Opis metod znieczulenia" w "sposoby anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "sposoby znieczulania". Rezultaty badań elektrofizjologicznych przekazywane są w formie opisu z dołączonymi wykresami. CZAS Poszczególne badanie trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu min. Wiadomości, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE Nie ma szczególnych zaleceń. Bez zarzutu ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU? Nie ma szczególnych zaleceń. Zobacz dodatkowo "bez zarzutu zachowywać się po znieczuleniu?" w "sposoby anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "sposoby znieczulania". MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU Elektroretinografia (ERG), elektrookulografia (EOG) i spowodowane potencjały wzrokowe (VER, VEP) Brak powikłań. Elektromiografia (EMG) Niekiedy poprzez krótki moment (kilka godz.) pacjent może odczuwać nieznaczny ból po wkłuciu igły elektrodowej. Niekiedy także mogą wystąpić kompletnie niegroźne wylewy krwi z naczyń spojówki. W zależności od rozmiaru wynaczynienia krew wchłania się po ok. tygodniu. Zobacz dodatkowo "Możliwe powikłania po znieczuleniu" w "sposoby anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "sposoby znieczulania". Badania elektrofizjologiczne mogą być powtarzane wielokrotnie. Realizowane są u pacjentów w każdym wieku, a również u kobiet ciężarnych