Definicja BADANIE ENDOSKOPOWE TCHAWICY I OSKRZELI

Co oznacza BADANIE ENDOSKOPOWE TCHAWICY I OSKRZELI Badanie nazywane jest także: WZIERNIKOWANIE TCHAWICY I OSKRZELI, BRONCHOSKOPIA, BRONCHOFIBEROSKOPIA TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA Badanie bazuje na bezpośrednim oglądaniu (wziernikowaniu) tchawicy i oskrzeli z użyciem urządzeń optycznych - sztywnego bronchoskopu (rury metalowej z soczewkami) albo giętkiego bronchofiberoskopu (bronchofibroskopu). Bronchofiberoskop z uwagi na własną giętkość i wielkość (średnicę) pozwala na głębsze jego wprowadzenie i obejrzenie drobniejszych oskrzeli. W obu typach wzierników (endoskopów) pole widzenia jest oświetlone dzięki włókien szklanych (tak zwany zimnego oświetlenia). W bronchofiberoskopie znajduje się dodatkowo wiązka światłowodów - adekwatnie uporządkowana, zwana obrazowodem - dzięki której obraz wnętrza oskrzeli jest przekazywany poprzez okular do oka badającego lekarza. Obiektyw wziernika bronchofiberoskopu znajduje się na końcu instrumentu (w oskrzelach) i jest skierowany wzdłuż jego długiej osi (tak zwany optyka wprostna albo osiowa). W rękojeści bronchofiberoskopu mieszczą się pokrętła pozwalające na zdalne poruszanie przeciwległą końcówką instrumentu we wszystkich kierunkach. Istnieje sposobność zarówno poprzez bronchoskop, jak i bronchofiberoskop wprowadzenia dodatkowego oprzyrządowania (na przykład szczególnych szczypiec, cewnika) celem pobrania wycinka tkanki, bądź wydzieliny z drzewa oskrzelowego. CZEMU SŁUŻY BADANIE? Badanie służy wyjaśnieniu powody pewnych objawów chorobowych (kaszel, krwioplucie, i tym podobne) i stanowi cenne uzupełnienie badania radiologicznego klatki piersiowej. Bronchoskopia umożliwia lekarzowi obejrzenie strun głosowych, tchawicy, oskrzeli głównych i ich rozgałęzień wewnątrz płuc w celu rozpoznania zmian chorobowych i pobrania wycinków tkanki do badania histopatologicznego z miejsc podejrzanych o zmiany chorobowe, czy także wydzieliny do badania (bakteriologicznego i cytologicznego) na obecność bakterii (na przykład prątków gruźlicy), grzybów albo komórek nowotworowych. Badanie takie służy wczesnemu rozpoznaniu chorób układu oddechowego i ustaleniu metody leczenia. Wziernikowanie drzewa oskrzelowego może służyć do wykonania nie wszystkich zabiegów terapeutycznych na przykład miejscowego podania leku, usunięcia obcego ciała, odessania zalegającej wydzieliny oskrzelowej (czopów). Niejednokrotnie to są zabiegi ratujące życie. WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA Zmiany w płucach i w śródpiersiu. Guz płuca - różnokształtny i różnej wielkości cień w miąższu płuca. Przewlekłe stany zapalne oskrzeli. Częste zapalenie płuc. Kaszel utrzymujący się dłużej niż trzy tygodnie, nawet bez zmian w obrazie radiologicznym płuc. Krwioplucie. Niedodma płuca, płata albo segmentu. Płyn w jamie opłucnej. Ocena uszkodzenia dróg oddechowych. Ocena drożności dróg oddechowych. Przedoperacyjna ocena stopnia zaawansowania nowotworu. Uzyskanie materiału do badań mikrobiologicznych i histopatologicznych (cytologicznych). Wskazania lecznicze: odessanie krwi w okresie krwotoku; odessanie wydzieliny (czopów śluzowych) powodującej niedodmę płuca, której pacjent nie potrafi wyksztusić, na przykład po operacji; odessanie wydzieliny ropnej, przepłukanie oskrzeli i miejscowe podanie leku; odessanie treści żołądkowej po zachłyśnięciu się; usuwanie ciała obcego z oskrzela; pomoc przy trudnych technicznie intubacjach dotchawiczych. Badanie jest realizowane na zlecenie lekarza BADANIA POPRZEDZAJĄCE Fundamentalne badania laboratoryjne krwi. Zobacz dodatkowo "Badania poprzedzające znieczulenie" w "sposoby anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "sposoby znieczulania". SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA 24 godziny przed badaniem nie należy palić (zaleca się w ogóle nie palić!). Należy być na czczo - przynajmniej 6 godz. przed badaniem nie jeść i nie pić dla uniknięcia zachłyśnięcia i związanych z tym powikłań. W tym czasie leki przyjmować tylko po uzgodnieniu z lekarzem. Zobacz dodatkowo "Sposób przygotowania do znieczulenia" w "sposoby anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "sposoby znieczulania". Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Wskazane jest także podanie środka uspokajającego. Przy badaniu może zaistnieć konieczność znieczulenia ogólnego OPIS BADANIA Wziernikowanie tchawicy i oskrzeli wykonuje się normalnie u pacjentów przytomnych, jednakże nie wszystkie ośrodki medyczne wykonują badanie w znieczuleniu ogólnym rutynowo. Wybór metody znieczulenia należy do lekarza, który dostosowuje w pojedynkę rodzaj znieczulenia do każdego chorego w zależności od jego stanu ogólnego. Ryc. 5-4. Model wziernikowania tchawicy i oskrzeli przy użyciu bronchofiberskopu Określony czas przed badaniem podaje się pacjentowi domięśniowo albo dożylnie środek uspokajający i lek, który hamuje nadmierne wydzielanie śluzu z drzewa oskrzelowego. Pacjent do badania z użyciem bronchoskopu, a więc sztywnego instrumentu, przyjmuje pozycję leżącą, wyjątkowo siedzącą, z kolei do badania z bronchofiberoskopem, a więc giętkim instrumentem - pozycję siedzącą albo leżącą. Przed wziernikowaniem badający wykonuje pacjentowi znieczulenie miejscowe powierzchniowe, stosując inhalację albo rozpylanie środka znieczulającego. Lek jest rozpylany (zazwyczaj 4% lignokaina) na nasadę języka, łuki podniebienne, języczek i tylną ścianę gardła, aż do zniesienia odruchów wymiotnych. W dalszym ciągu pod kontrolą lusterka krtaniowego strzykawką laryngologiczną badający wstrzykuje kilka mililitrów leku (zazwyczaj 2-4 ml 2% lignokaina) poprzez szparę pomiędzy strunami głosowymi z jednoczesnym głębokim wdechem pacjenta w celu jak najgłębszej aspiracji wprowadzanego środka znieczulającego. W dalszym ciągu, wprowadza bronchoskop - poprzez usta, bądź bronchofiberoskop - poprzez usta albo nos, do tchawicy i przesuwa do oskrzeli (ryc. 5-4). W przypadku wystąpienia odruchów kaszlowych, już po wprowadzeniu do tchawicy i oskrzeli endoskopu, badający może dodatkowo miejscowo znieczulić chorego, wprowadzając środek znieczulający poprzez cewnik wprowadzony do instrumentu. Dzięki szczypczyków, szczoteczki albo ssaka także wprowadzanych poprzez endoskop badający pobiera wycinki tkanek, śluz i popłuczyny z drzewa oskrzelowego do badania mikroskopowego (cytologicznego, histopatologicznego) i bakteriologicznego (ryc. 5-5). Tak uzyskany materiał jest w dalszym ciągu przesyłany do laboratorium (pracowni histopatologicznej i mikrobiologicznej) i po odpowiednim jego przygotowaniu - trwającym od kilku dni do nawet kilku tygodni, poddawany jest ocenie poprzez histopatologa, czy także bakteriologa (zobacz: "Badanie plwociny" i w rozdziale "Badania w onkologii" - "Badanie histopatologiczne").zobacz dodatkowo "Opis metod znieczulenia" w "sposoby anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "sposoby znieczulania". Rezultat badania przekazywany jest w formie opisu. Badanie trwa zazwyczaj od 15 do 30 min. Ryc. 5-5. Sposób pobierania materiału do badań przy użyciu bronchofiberoskopu: (A) szczoteczkowanie oskrzela, (B) pobranie wycinka tkanki z guza Wiadomości, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE Przed badaniem Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna). Alergia: astma oskrzelowa, katar sienny i nadwrażliwość na leki (na przykład środki miejscowego znieczulenia). Zaburzenia rytmu serca, wady serca, dusznica boląca (dolegliwość wieńcowa), nad- albo niedociśnienie. Obecność protez w jamie ustnej. Przebyte dolegliwości. Stan uzębienia. Bez zarzutu ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU? Na skutek zastosowanego znieczulenia gardła, należy co najmniej poprzez 2 godz. po zakończeniu badania nie przyjmować płynów i pokarmów, by uniknąć zachłyśnięcia (w okresie działania znieczulenia zniesiony jest odruch połykania). Przy niewielkim krwiopluciu wystarczy spokojnie leżeć poprzez kilka godz. w łóżku. Zobacz dodatkowo "bez zarzutu zachowywać się po znieczuleniu?" w "sposoby anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "sposoby znieczulania". Po badaniu doktor może zalecić poprzez 2-3 dni zbieranie plwociny do badania cytologicznego w celu powiększenia szansy rozpoznania dolegliwości (zobacz: "Badanie plwociny"). MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU W miarę przeważnie (pośrodku 2 pierwszych dni) może pojawiać się krótkotrwała chrypka i ślady krwi w plwocinie. Bardzo rzadkim następstwem badania są trudne do opanowania albo wymagające interwencji chirurgicznej krwawienia. Nadzwyczajnym powikłaniem po badaniu mogą być: skaleczenia krtani, tchawicy i oskrzeli, wyłamanie zęba, dostanie się powietrza do jamy opłucnowej (odma opłucnowa), infekcja górnych dróg oddechowych (zapalenia oskrzeli albo płuc) - gorączka, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia oddechowe, skurcz krtani i oskrzeli i reakcja alergiczna na miejscowe środki znieczulające. Zobacz dodatkowo "Możliwe powikłania po znieczuleniu" w "sposoby anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "sposoby znieczulania". Jeśli jest taka potrzeba, badanie może być powtarzane wielokrotnie. Realizowane jest u pacjentów w każdym wieku, a również u kobiet ciężarnych