Definicja BADANIE CYTOLOGICZNE W GINEKOLOGII

Co oznacza BADANIE CYTOLOGICZNE W GINEKOLOGII TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA Badanie bazuje na mikroskopowej ocenie wyglądu komórek nabłonkowych, które pokrywają błonę śluzową pochwy po uprzednim ich utrwaleniu i wybarwieniu. Zależnie od metody pobierania materiału odznacza się sposoby pośrednie, opierające na aspirowaniu (zasysaniu) treści zawierającej samoczynnie złuszczone komórki, i sposoby bezpośrednie, opierające na ścieraniu nabłonka z powierzchni błony śluzowej. Przeważnie wykonywanym badaniem cytologicznym u kobiet jest ocena mikroskopowa komórek nabłonka wielowarstwowego płaskiego, pokrywającego część pochwową szyjki macicy, po uprzednim ich utrwaleniu i wybarwieniu sposobem Papanicolaou. Badanie to pozwala ocenić stopień zagrożenia możliwością rozwoju nowotworu wywodzącego się z tkanki nabłonkowej (badanie cytoonkologiczne). Celem ujednolicenia rozpoznań dokonywanych opierając się na mikroskopowego obrazu komórek stworzono klasyfikację obrazów cytologicznych wg Papanicolaou: I ekipa (Io) - obraz poprawny; II ekipa (IIo) - zmiany delikatne, nie stwierdza się komórek z cechami dysplazji; III ekipa (IIIo) - zmiany nasuwające podejrzenie raka, stwierdza się komórki z cechami dysplazji niewielkiego, średniego i znacznego stopnia; IV ekipa (IVo) - rak przedinwazyjny (nie wszystkie laboratoria zaliczają raka przedinwazyjnego do III albo IV ekipy przy posługiwaniu się klasyfikacją czterostopniową); V ekipa (Vo) - zmiany bez względu złośliwe. Opierając się na obrazów cytologicznych można także wnioskować o prawidłowości przebiegu cyklu miesiączkowego (badanie cytohormonalne), gdyż błona śluzowa pochwy (1/3 górnej jej części) bardzo silnie reaguje na wszelakie bodźce hormonalne wywołane działaniem hormonów płciowych (estrogeny, gestageny i androgeny). Badanie cytologiczne może być połączone z wykonaniem badania mikrobiologicznego materiału pobranego z pochwy (zobacz "Rozmaz mikrobiologiczny z pochwy"). CZEMU SŁUŻY BADANIE? Badanie cytologiczne pochwy (części pochwowej szyjki macicy) służy profilaktyce i wykrywaniu stanów przednowotworowych (przedrakowych) i raka inwazyjnego szyjki macicy, a również kontroli efektywności ich leczenia. Opierając się na badania cytologicznego określa się dalsze postępowanie diagnostyczne (na przykład badanie kolposkopowe, wyłyżeczkowanie kanału szyjki i jamy macicy) i terapeutyczne (na przykład elektrokoagulację nadżerki tarczy części pochwowej szyjki macicy w Io i IIo, czy także rozszerzony zabieg w IIIo, IVo i Vo wg Papanicolaou). Ponadto, badanie cytologiczne umożliwia stwierdzenie zmian zapalnych pochwy, ocenę hormonalną cyklu miesiączkowego. WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA Badanie cytoonkologiczne Badania przesiewowe. Badanie powinno być często powtarzane od czasu rozpoczęcia współżycia płciowego: raz na rok - u kobiet z wysokim ryzykiem zachorowalności na raka szyjki macicy (częsta zmiana partnera seksualnego, IIo albo IIIo wg Papanicolaou w uprzednim badaniu przesiewowym, nawracające stany zapalne pochwy, krwawienie kontaktowe z pochwy - wywołane na przykład stosunkiem płciowym); raz na dwa lata - u kobiet z małym ryzykiem zachorowalności na raka szyjki macicy (stały partner seksualny, Io albo IIo wg Papanicolaou w uprzednim badaniu przesiewowym) z dwoma kolejnymi (w odstępach 12 miesięcy) prawidłowymi wynikami (Io albo IIo wg Papanicolaou) badania cytologicznego. U kobiet ciężarnych podwójnie: w I i III trymestrze ciąży, jest to w momencie 1-3 i 7-9 miesiąca ciąży. Kontrola leczenia zachowawczego i operacyjnego nadżerki tarczy szyjki macicy. Badanie cytohormonalne Diagnostyka stanu nabłonka pochwy. Ustalenie terminu owulacji i czasu trwania II etapy cyklu miesiączkowego. Ocena czynności jajników. Ocena działania leków hormonalnych. Badanie może być wykonane bez zlecenia lekarza SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania przedtem innych badań. Kilka dni przed badaniem nie należy użytkować leków miejscowych dopochwowo ani także płukania pochwy. Pacjentka powinna powstrzymać się od stosunków płciowych przynajmniej 24 godziny przed badaniem. Nie należy poddawać się także badaniu ginekologicznemu pośrodku 24 godz. przed badaniem cytologicznym. W razie stwierdzenia u pacjentki stanów zapalnych pochwy wskazane jest ich leczenie wg wskazań lekarza kierującego przed pobraniem materiału do badania cytologicznego. OPIS BADANIA Pacjentka kładzie się na fotelu ginekologicznym. Doktor wykonujący badania zakłada jeden z typów wzierników dopochwowych, zazwyczaj samotrzymających, tak by uwidocznić szyjkę macicy (część szyjki macicy widoczna we wzierniku nosi nazwę tarczy szyjki macicy). W dalszym ciągu badający usuwa na przykład przy użyciu wacika czop śluzowy w ujściu zewnętrznym szyjki macicy. Następnym etapem badania jest pobranie materiału komórkowego (cytologicznego). Komórki złuszcza się przez pocieranie powierzchni tkanek pochwy szczególnymi narzędziami, na przykład metalową albo drewnianą szpatułką bądź szczególnym stalowym drutem, zakończonym pętlą w kształcie strzemienia. Jedynie sporadycznie może to powodować niewielkie choroby bólowe. W razie poszukiwania zmian nasuwających podejrzenie nowotworu (badanie cytoonkologiczne) materiał komórkowy pobiera się w sposób celowany z tarczy części pochwowej i z ujścia zewnętrznego kanału szyjki macicy. W razie podejmowania oceny cytologicznej dotyczącej reakcji śluzówki pochwy na impulsy hormonalne, komórki złuszcza się zazwyczaj z 1/3 górnej części pochwy (badanie cytohormonalne), powtarzając badanie kilkakrotnie w okresie jednego cyklu miesiączkowego. U kobiet miesiączkujących badanie wykonuje się w następnych dniach cyklu: 6. albo 7., 10. albo 11., 13. albo 15., 16. albo 17., 23. albo 24. i w drugiej dobie krwawienia. Jeśli miesiączki u kobiety są nieregularne, dni wykonywania badań seryjnych dobierane są w pojedynkę poprzez lekarza kierującego. U kobiet niemiesiączkujących badania wykonuje się 3 albo 4 razy w odstępach co 8-10 dni. Pobrany materiał komórkowy jest w dalszym ciągu rozprowadzany cienką warstwą na powierzchni suchego i odtłuszczonego szkiełka podstawowego i natychmiast umieszczany w płynie utrwalającym (to jest tak zwany rozmaz cytologiczny). Tak opracowany rozmaz jest przesyłany dalej do pracowni cytologicznej, gdzie po odpowiednim barwieniu (sposobem Papanicolaou albo jej modyfikacją) poddawany jest ocenie mikroskopowej. Rezultat badania przekazywany jest w formie opisu z podaniem numeru ekipy wg skali Papanicolaou. CZAS Badanie trwa kilkadziesiąt min. Wiadomości, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE Przed badaniem Datę ostatniej miesiączki i czas trwania cykli miesiączkowych (najdłuższy i najkrótszy). Obecnie przyjmowane leki - w szczególności hormonalne. W okresie badania Wszelakie nagłe choroby (na przykład ból). Bez zarzutu ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU? Nie ma szczególnych zaleceń. MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU Brak powikłań. Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Realizowane jest u pacjentek w każdym wieku, a również u kobiet ciężarnych