Definicja BADANIE KAŁU
Co oznacza
BADANIE KAŁU TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA Badanie bazuje na ocenie mikroskopowej, chemicznej i bakteriologicznej w próbkach pobranych z masy kałowej. Rodzaj realizowanych badań kału w laboratorium zależny jest od podejrzewanego schorzenia. Z pobranego kału sporządzane są preparaty mikroskopowe, które w dalszym ciągu ogląda się pod mikroskopem świetlnym, poszukując pasożytów albo ich jaj, niestrawionych przedmiotów pokarmowych (na przykład włókien mięsnych, włókien tkanki łącznej, ziaren skrobii). Dodatkowo w kale ustala się liczba tłuszczu i analizuje aktywność nie wszystkich enzymów trawiennych na przykład chymotrypsyny. W badanej próbce kału można także określić obecność krwi. Niekiedy kał rozprowadza się (wysiewa) na podłoża ze szczególnymi pożywkami w celu ułatwienia wzrostu bakterii i w dalszym ciągu ich identyfikacji. CZEMU SŁUŻY BADANIE? Badanie kału jest jedną z fundamentalnych analiz realizowanych w schorzeniach przewodu pokarmowego. Umożliwia ono określenie powody dolegliwości zakaźnej jelit i dolegliwości pasożytniczej przewodu pokarmowego. Opierając się na analizy kału można wnioskować o umiejętności jelit do wchłaniania pokarmu i pośrednio o czynności wydzielniczej (wydzielaniu enzymów trawiennych) trzustki. Wykazanie obecności krwi w kale - tak zwany badanie na krew utajoną, jest realizowane w celu stwierdzenia krwawienia z przewodu pokarmowego. WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA Dolegliwości zakaźne jelit. Dolegliwości pasożytnicze przewodu pokarmowego. Dolegliwości trzustki. Zaburzenia wchłaniania pokarmu z jelit. Dolegliwości przebiegające z uszkodzeniem błony śluzowej przewodu pokarmowego (na przykład dolegliwość wrzodowa żołądka, nowotwory jelita grubego) - badanie na tak zwany krew utajoną. Badanie okresowe na nosicielstwo bakterii chorobotwórczych przewodu pokarmowego może być wykonane bez zlecenia lekarza. Pozostałe analizy kału są realizowane na zlecenie lekarza BADANIA POPRZEDZAJĄCE Zakres badań jest ustalany w pojedynkę z lekarzem kierującym w zależności od schorzenia. SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA Próbki stolca przesyłane do badania w celu określenia albo potwierdzenia dolegliwości zakaźnej jelit albo pasożytniczej przewodu pokarmowego, należy pobrać w jak najwcześniejszym okresie dolegliwości - jeszcze przed zażyciem leków przeciwbakteryjnych albo przeciwrobaczych. W razie, gdy kał jest przesyłany do badania na tak zwany zawartość krwi utajonej, pacjent uprzednio powinien poprzez 3 dni użytkować dietę bezmięsną, wykluczając potrawy zawierające krew (na przykład kaszanka, czarnina), wykluczając jarzyny zielone i rzepę i chrzan, ale bogatą w błonnik i inne substancje nieprzyswajalne (na przykład chleb razowy, kasza gryczana, warzywa i owoce bez przedmiotów zielonych). Ponadto, w tym czasie pacjent nie powinien przyjmować leków doustnych, takich jak: aspiryna, wit. C, żelazo i inne preparaty zawierające te składniki (na przykład Scorbolamid). Nie należy przesyłać kału do badania, jeśli występują krwawienia z żylaków odbytu albo w trakcie miesiączki. Należy także zwrócić uwagę na sposób mycia zębów - zbyt twarda szczoteczka może uszkadzać dziąsła doprowadzając do ich krwawienia, co może być powodem wykrycia krwi w kale. W razie, kiedy badaniem kału w sposób pośredni ocenia się czynność wydzielania enzymów trawiennych trzustki i umiejętność jelit do wchłaniania pokarmu, pacjent powinien być hospitalizowany i poprzez kilka dni użytkować szczególny rodzaj diety ustalony poprzez lekarza prowadzącego na badanie. Przed badaniem należy wyposażyć się w szczególny pojemnik, gdzie powinna być transportowana próbka kału do laboratorium. Pojemnik taki można dostać z laboratorium, gdzie jest realizowane badanie kału albo w Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (Sanepidzie). OPIS BADANIA Kał do badania pobiera się z masy kałowej oddanej w rezultacie aktu defekacji bez użycia środków przeczyszczających (na przykład parafiny) albo lewatywy. Jedynie w specjalnych przypadkach, na zlecenie lekarza, kał jest pobierany po uprzednio dokonanej lewatywie (zobacz "Sposób przygotowania do badania" w "Kolonoskopia"). Kał oddaje się do tak zwany pojemnika kałowego, którym może być dowolne naczynie uprzednio precyzyjnie umyte wodą wspólnie z detergentem, precyzyjnie wypłukane i osuszone (na przykład nocnik, basen). Nie należy oddawać kału do muszli klozetowej! W razie niemowląt i małych dzieci kał można pobrać z pieluszki, którą uprzednio wyjałowiono przez prasowanie gorącym żelazkiem (dotyczy to tylko pieluszek wielorazowych). W dalszym ciągu pobiera się łyżeczką albo drewnianą szpatułką porcję kału (ok. 2 g) i przenosi się ją do pojemnika, który przesyła się do laboratorium (pojemnik i łyżeczkę/szpatułkę otrzymuje się z laboratorium, gdzie przeprowadza się analizę kału albo z najbliższej Stacji Sanepidu). Pojemnik ten należy wyraźnie opisać (przykleić kartkę zawierającą imię i nazwisko, datę urodzenia, miejsce zamieszkania badanego i datę pobrania próbek kału). W celu uzyskania w najwyższym stopniu wiarygodnych wyników należy przesłać próbkę kału pobraną ze świeżo oddanego stolca. W razie kiedy, występują naprzemiennie stolce poprawnie uformowane i biegunkowe, do badania należy przesłać stolec biegunkowy. Kiedy oddany kał zawiera domieszkę krwi, śluzu, ropy, i tym podobne, do laboratorium przesyła się próbkę kału z tymi składnikami. W przypadkach, kiedy istnieją podejrzenia zakaźnych schorzeń jelit, a niemożliwe jest przesłanie kału pobranego w sposób wyżej opisany, można do laboratorium przesłać kawałek bibuły nasączony kałem biegunkowym. Kiedy pobiera się kał celem stwierdzenia obecności pasożytów (badania parazytologiczne), należy pamiętać o tym, iż pasożyty - znajdujące się w kale pobieranym do analizy - są bardzo wrażliwe na zmiany warunków środowiska (na przykład temp., kontakt z powietrzem). Dotyczy to szczególnie kału biegunkowego. Dlatego także badanie to musi być wielokrotnie powtarzane, zazwyczaj w odstępach 2-3 dniowych. Bardzo istotne to jest, by próbki kału pobierać z różnych miejsc masy kałowej, a do laboratorium dostarczyć nieco więcej kału niż w razie innych badań (ok. 10 g). Jeżeli celem badania jest stwierdzenie główki tasiemca, do laboratorium przesyła się cały oddany kał. Próbki kału na tak zwany krew utajoną bada się z trzech następnych wypróżnień, z tym, iż z każdego wypróżnienia pobiera się dwie próbki kału. Zależnie od celu badania, przekazane do laboratorium próbki kału poddawane są ustalonym zabiegom analitycznym. Z tego powodu czas oczekiwania na rezultat może być różny - od kilku godz. do kilkunastu dni. Rezultat badania przekazywany jest w formie opisu. Wiadomości, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE Przed badaniem Skierowanie od lekarza kierującego, gdzie podany jest cel badania. Przyjmowane leki pośrodku ostatnich kilku dni. Rodzaj stosowanej diety pośrodku ostatnich kilku dni. Krwawienia z odbytu w trakcie oddawania stolca, inne krwawienia na przykład z nosa, dziąseł - dotyczy to badania kału na tak zwany krew utajoną. Bez zarzutu ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU? Nie ma szczególnych zaleceń. W razie badania kału na obecność pasożytów (badanie parazytologiczne) albo na tak zwany krew utajoną, kał z różnych wypróżnień należy dostarczać do laboratorium kilkakrotnie. Zalecenia w tym względzie są regularnie ustalane w pojedynkę poprzez lekarza kierującego. MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU Brak powikłań. Badanie może być powtarzane wielokrotnie i realizowane w każdym wieku