Definicja PRÓBY RUMIENIOWE
Co oznacza
PRÓBY RUMIENIOWE Badanie nazywane jest także: PRÓBY ŚWIETLNE W skład prób rumieniowych wchodzą: Klasyczne próby rumieniowe (świetlne) - bez użycia w badaniu substancji fototoksycznych albo fotoalergenów, Próby fototoksyczne (fototesty) - z użyciem substancji fototoksycznych, Próby fotoalergiczne (foto-patschtesty) - z użyciem fotoalergenów. TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA Próby rumieniowe polegają na ocenie powstających zmian rumieniowych na skórze (zazwyczaj pleców) pod wpływem kontrolowanych dawek promieniowania słonecznego albo poszczególnych pasm widma tego promieniowania. Do badania używa się w najwyższym stopniu aktywne biologicznie pasma widma promieniowania słonecznego, jest to promieniowanie ultrafioletowe: ultrafiolet B (UVB) - promienie o długości fali 290-320 nm, które posiadają własności rumieniotwórcze, ultrafiolet A (UVA) - promienie o długości 320-400 nm, które natomiast posiadają właściwości wywoływania bezpośredniego i nietrwałego przebarwienia. Może być także użyte promieniowanie widzialne. W próbach fototoksycznych ocenia się zmiany skórne o typie rumieniowym pod wpływem promieniowania UVA po zadziałaniu dodatkowo na skórę substancji fototoksycznych (środków naturalnych - wyciągów z roślin i środków syntetycznych zwanych psoralenami). W próbach fotoalergicznych ocenia się zmiany na skórze o typie wyprysku pod wpływem promieniowania ultrafioletowego albo światła widzialnego po zadziałaniu na skórę dodatkowo alergenów. CZEMU SŁUŻY BADANIE? Próby rumieniowe służą do badania osobistej wrażliwości (skóry) na poszczególne długości promieniowania słonecznego: UVA, UVB, promieniowanie widzialne. Próby fototoksyczne służą do oceny nadmiernej wrażliwości skóry na UVA w obecności chemicznych środków fototoksycznych, z kolei próby fotoalergiczne służą do stwierdzenia powstawania skórnych odczynów alergicznych na nie wszystkie substancje jedynie pod wpływem promieniowania ultrafioletowego albo widzialnego. WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA Próby rumieniowe Fotodermatozy: wielopostaciowe osutki świetlne, opryszczki ospówkowate, zapalenie wiosenne małżowin usznych, pokrzywka świetlna, przewlekłe słoneczne zapalenie skóry, wyprysk słoneczny, actinic reticuloid. Fotodermatozy uwarunkowane genetycznie: porfirie, zespół Rothmunda-Thompsona, zespół Blooma, zespół Cocayne'a. Dermatozy, gdzie światło słoneczne jest faktorem zaostrzającym albo wyzwalającym: toczeń rumieniowaty, dolegliwość Darnera, nie wszystkie postaci łuszcycy, liszaja płaskiego, rumień wielopostaciowy wysiękowy, pęcherzyca rumieniowata. Pozostałe dolegliwości przebiegające z nadwrażliwością na światło diagnozuje się dzięki innych badań dodatkowych. Wiadomo, iż dolegliwości te przebiegają z nadwrażliwością na światło i nie wymagają prób rumieniowych, chyba iż przed rozpoczęciem leczenia promieniowaniem ultrafioletowym sposobem PUVA. Próby fototoksyczne Oparzenia słoneczne po wykorzystaniu leków. Oparzenia słoneczne po kontakcie z roślinami (w miejscu kontaktu z nimi). Próby fotoalergiczne Występowanie zmian o charakterze alergicznym po nasłonecznieniu w miejscach odsłoniętych, spowodowane lekami doustnymi (sulfonamidy, leki przeciwalergiczne, chlorotiazyd, pochodne fenotiazyny, leki uspokajające i przeciwlękowe) albo środkami użytkowanymi zewnętrznie (salicylamidy dodawane do mydeł, hexachlorofen, kwas paraaminobenzoesowy). Badanie jest realizowane na zlecenie lekarza BADANIA POPRZEDZAJĄCE Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania przedtem innych badań przed próbami rumieniowymi i fototoksycznymi. Próby fotoalergiczne powinny być poprzedzone próbami płatkowymi (zobacz: "Alergenowe testy skórne" w rozdziale "Badania w alergologii"). SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA Nie ma szczególnych zaleceń. OPIS BADANIA Próby rumieniowe wykonuje się przy zastosowaniu specjalnej lampy imitującej promieniowanie słoneczne albo z podziałem na emitowane promieniowanie UVB, UVA i promienie widzialne. Próby rumieniowe W obrębie pleców naświetla się 8 pól skóry wielkości ok. 1,5 cm2 lampą emitującą promienie UVB w dawkach wzrastających od 0,02 do 0,16 J/cm2 (Ryc.10-4). Ryc.10-4 Model prób rumieniowych Próby odczytuje się po 20 minutach, po 1, 2, 3, 6, 12 i 24 godzinach i po 2, 3, 4 i 5 dobach. W badaniu chodzi o ustalenie progu rumieniowego - minimalnej dawki rumieniowej (MED), jest to najniższej dawki, która skutkuje wystąpienie rumienia na skórze. U osób z nadwrażliwością rumień pojawia się przy niższej dawce napromienienia niż u osób zdrowych. Norma dla MED w naszej populacji wynosi 0,05-0,07 J/cm2. W badaniu bierze się pod uwagę moment trwania nadmiernej reakcji rumieniowej i wystąpienie i czas trwania odczynu izomorficznego tzn. imitującego zmianę chorobową. Odczyn na promieniowanie UVA bada się stosując na 5 pól skóry dawkę 2 - 10 J/cm2. Odczytu dokonuje się po upływie od kilku do 24 godz.. W razie prawidłowej minimalnej dawki rumieniowej można sprawdzić, czy istnieje zdarzenie fotonasilenia. Bazuje ono na wzmacnianiu reakcji na promieniowanie ultrafioletowe UVA i UVB, jeżeli naświetlanie UVB stosuje się przed albo po naświetlaniu UVA. Próby fototoksyczne Próby te wykonuje się smarując skórę na powierzchni ok. 1,5 cm2 czynnikami podejrzanymi o działanie fototoksyczne i naświetlając te miejsca promieniami UVA w dawce 2 J/cm2 (Ryc. 10-5). Ryc.10-5 Model prób fototoksycznych (fototestu) Próby fotoalergiczne Próby te polegają na założeniu testów naskórkowych, w dwóch rzędach na 24 godziny, a więc szczególnych płatków z naniesionymi alergenami (zobacz dodatkowo: "Alergiczne testy skórne"). Kolejnego dnia, każde miejsce po zdjęciu prób naświetla się na nieco szerszej powierzchni niż skóra przykryta uprzednio płatkiem (ok. 1,5 cm2); jeden rząd naświetlany jest dawką MED promieni UVB, a drugi rząd promieniami UVA w dawce 2 J/cm2 (Ryc.10-6). Ryc.10-6 Model prób fotoalergicznych W okresie prowadzonej obserwacji do zakończenia badania należy bez względu unikać promieniowania słonecznego, mycia pleców; twarz można smarować kremami ochronnymi z filtrami UV. Rezultaty badań przekazywane są w formie opisu. Badanie trwa 5 - 7 dni. W tym czasie należy zgłaszać sięna wizyty kontrolne w wyznaczonych porach Wiadomości, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE Przed badaniem Obecnie przyjmowane leki. W okresie badania Wszelakie nagłe choroby (na przykład świąd, pieczenie, bolesność, złe samopoczucie). Bez zarzutu ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU? Nie ma szczególnych zaleceń. MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU Brak praktycznie powikłań. Wyjątkowo może wystąpić przejściowe zaostrzenie dolegliwości albo wystąpienie zmian chorobowych w miejscach naświetlanych na plecach. Badanie może być powtarzane wielokrotnie i realizowane u pacjentów w każdym wieku. Prób fototoksycznych i fotoalergicznych nie wykonuje się u kobiet ciężarnych