Definicja Odleżyna
Co to jest Odleżyna:
Dolegliwość Odleżyna OPIS: odleżyna jest częstym i poważnym powikłaniem występującym u pacjentów unieruchomionych poprzez długi czas w następstwie poważnej dolegliwości; najczęstsze miejsca powstawania odleżyn to skóra leżąca ponad wyniosłości kostnych o skąpym podścielisku łącznotkankowym, na przykład okolica stawu łokciowego, bioder, pięty, kostek zewnętrznych i okolica krzyżowo-lędźwiowa; przeszło 95% przypadków odleżyn rozwija się w dolnych częściach ciała; średni czas leczenia szpitalnego pacjenta z odleżynami wynosi ok. 46 dni; ryzyko zgonu pacjenta w starszym wieku z gojącymi się odleżynami wzrasta czterokrotnie, a jeżeli odleżyny się nie goją, to przyrost ryzyka jest sześciokrotny. Częstość występowania: 9% pacjentów hospitalizowanych i 23% pacjentów pielęgnowanych w domu, 43 przypadki odleżyn/100 000 osób rocznie. Wiek: 60-70% przypadków stanowią osoby w podeszłym wieku . Płeć: u kobiet częściej niż u mężczyzn. Symptomy: stadium l: rumień nie ulegający zblednięciu, o wzmożonym uciepleniu, tkliwy na dotyk, stadium II: zmiany skórne o charakterze rozpadowym ograniczone do naskórka, nadżerki, powstawanie pęcherzy, sączenie, rumień o powiększonym odgraniczeniu od otoczenia, zmienna temp. skóry, miejscowy obrzęk, stadium III: powstawanie owrzodzenia i jego drążenie w kierunku tkanki podskórnej, demarkacja wilgotnych tkanek martwiczych, powstawanie strupa, sączenie, stadium IV: owrzodzenie zwiększa się, sięgając do powięzi głębokiej, mięśni albo kości; zmiany rozkładowo-gnilne mogą osiągać rozmiary przewyższające rozmiar widocznej rany; nierzadko może dojść do zapalenia szpiku kostnego albo posocznicy; na brzegach owrzodzenia może być widoczna ziarnina, ewentualnie inicjalne stadia naskórkowania. Powody: nierównomierne rozłożenie nacisku w obrębie tkanek blisko przylegających do kości, w szczególności w miejscach z niewielką ilością tkanki podskórnej; nadmierny ucisk utrzymujący się poprzez 2 h prowadzi do nieodwracalnych zmian tkankowych (martwicy), będących rezultatem niedokrwienia, tarcie naskórka o prześcieradło w czasie przemieszczania unieruchomionego pacjenta, wzmożona wilgotność naskórka (w rezultacie nietrzymania moczu, wzmożonego pocenia), kierująca do wzmożonego tarcia przylegających powierzchni i do maceracji naskórka. Impulsy RYZYKA: przewlekłe unieruchomienie pacjenta, na przykład porażenie czterokończynowe, niedożywienie i mała masa ciała, hipoalbuminemia, nietrzymanie stolca, nietrzymanie moczu, złamania kości (w szczególności kości udowej), niedobory witaminy C, zmiany skóry powiązane ze starzeniem się, na przykład obniżona percepcja bodźców bólowych, osłabienie systemów obrony skóry, osłabienie systemów immunologicznych, osłabienie procesu gojenia się ran, niedokrwistość, zakażenia, schorzenia obwodowych naczyń krwionośnych, demencja, mechanizmy nowotworowe, cukrzyca, zaburzenia krążenia mózgowego, suchość skóry (wilgotność poniżej 40%, obniżenie temp.). TRYB LECZENIA: wskazane wielospecjalistyczne podejście do leczenia odleżyn, w szczególności w razie pacjentów pielęgnowanych w uwarunkowaniach domowych, wszelakie powikłania u pacjentów leczonych w domu wymagają hospitalizacji w celu leczenia dołączających się infekcji ogólnoustrojowych, oczyszczanie owrzodzenia z tkanek martwiczych, przeszczepy skóry (jeśli są możliwe). LECZENIE OGÓLNE: poprawa ogólnego stanu odżywienia pacjenta (odpowiednia podaż białek), oczyszczanie rany w trakcie każdej zmiany opatrunku w celu likwidacji tkanek martwiczych i wydzieliny, przeciwwskazane używanie środków antyseptycznych mogących uszkadzać tkanki, chirurgiczne opracowanie rany nie reagującej na leczenie po upływie 2-4 tyg., usunięcie tkanek martwiczych z odleżyny poprzez wykorzystanie hydroterapii, preparatów zawierających enzymy proteolityczne, metod chirurgicznych albo laseroterapii, u pacjentów z odleżynami wykorzystywanie łóżek specjalnie do tego celu przystosowanych, zmiana pozycji pacjenta co 2 h w celu odciążenia okolic narażonych na powstawanie odleżyn, odpowiednia pielęgnacja pacjentów z nietrzymaniem moczu albo stolca, poniżej przedstawiono metody postępowania w zależności od stadium zaawansowania odleżyny: stadium l: nie ulegający zblednięciu rumień, skóra nie uszkodzona: zmniejszyć ucisk okolicy zagrożonej powstaniem odleżyny (na przykład szczególne materace przeciwodleźynowe), wykorzystywanie opatrunków biookluzyjnych albo preparatów typu Granule/ w aerozolu na powierzchnie objęte rumieniem, utrzymywanie skóry w czystości, zapobieganie wzmożonej wilgotności, ocena miejsc narażonych w odstępach 8-12 h; stadium II: częściowe pomniejszenie grubości skóry w obrębie naskórka i (albo) warstw skóry właściwej przemywanie miejsc zagrożonych powstaniem odleżyny roztworem soli fizjologicznej i wody utlenionej, w dalszym ciągu przykładanie maści z antybiotykami, ponowne przemywanie roztworem soli fizjologicznej, suche oklepywanie w celu poprawy ukrwienia, wykorzystywanie folii ochronnej na nie uszkodzoną skórę otaczającą odleżynę, wykorzystywanie hydrokoloidowych opatrunków okluzyjnych; stadium III: wytworzona odleżyna sięgająca powięzi przemywania rany roztworami zawierającymi sól fizjologiczną i wodę utlenioną, oczyszczanie odleżyny z tkanek martwiczych suchym gazikiem, powtarzane przepłukiwania rany, usunięcie nadmiaru wydzieliny suchym gazikiem, nakładanie na nie uszkodzoną skórę w otoczeniu odleżyny specjalnej folii ochronnej, wykorzystywanie okluzyjnych opatrunków hydrokoloidowych, odleżyny z sporą ilością wydzieliny - rekomendowane wykorzystywanie szczególnych opatrunków absorpcyjnych zmienianych 1 x/dz.; wskazane wykonanie posiewu bakteriologicznego wydzieliny; stadium IV: odsłonięcie bądź zniszczenie mięśni albo kości jeśli jest aktualny strup albo tkanki martwicze - należy je usunąć, przemywanie rany roztworem soli fizjologicznej i wody utlenionej, osuszanie rany suchym gazikiem, wykorzystanie opatrunku zewnętrznego, nałożenie specjalnej folii ochronnej na nie uszkodzoną skórę otaczającą odleżynę, interwencja chirurgiczna w celu przeprowadzenia leczenia definitywnego dzięki przeszczepów płatów skórno-mięśniowych. AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA: rekomendowany każdy rodzaj aktywności popularny dla pacjenta (po rozważeniu jego stanu ogólnego i miejscowego), jeśli nie ma przeciwwskazań, to pacjenci powinni być zachęcani do wykonywania ćwiczeń fizycznych (najlepiej pod kontrolą specjalisty rehabilitacji ruchowej) w celu polepszenia krążenia. DIETA: dieta wysokokaloryczna i wysokobiałkowa, uzupełnianie diety preparatami zawierającymi cynk, witaminy A i C i żelazo. ZAPOBIEGANIE: eliminacja ucisku z obszarów predysponowanych do powstawania odleżyn, inicjalna identyfikacja osób narażonych na tworzenie się odleżyn i usunięcie czynników ryzyka, wykorzystywanie szczególnych wkładek pochłaniających nadmiar wilgoci z miejsc zagrożonych, kwalifikowana opieka pielęgniarska, zapewnienie konsultacji specjalistycznego personelu medycznego, ocena diety pacjenta i w przypadku potrzeby jej korekta w celu zapewnienia należytej podaży białka i kaloryczności, częsta zmiana pozycji ciała osób z ograniczoną możliwością poruszania się albo unieruchomionych (co 1 h - pacjenci na wózkach inwalidzkich; co 2 h - pacjenci obłożnie chorzy), odpowiednia pielęgnacja pacjentów z nietrzymaniem moczu albo stolca, częste badanie fizykalne obszarów skóry narażonych na przewlekłe działanie ucisku, tarcia albo wzmożonej wilgotności, rekomendowane wykorzystywanie szczególnych podkładów, poduszek albo materaców zmniejszających ucisk. PRZEBIEG Dolegliwości I ROKOWANIE: jakkolwiek stworzenie odleżyn wykazuje związek ze powiększoną śmiertelnością, to jednak w rezultacie właściwego postępowania leczniczego można się spodziewać zagojenia zmian, rezultaty długoterminowych badań przeprowadzonych pośród pacjentów szpitalnych wykazały, iż u 79 pacjentów z odleżynami nastąpiła poprawa, a w 40% przypadków doszło do całkowitego zagojenia się odleżyn; w momencie obserwacji, prowadzonych poprzez 6 tyg., stosowano rutynowe sposoby lecznicze