Definicja Gestalt
Co to znaczy Gestalt:
(niem. postać) pierwotnie stanowiła zaproponowaną przed II wojną światową w Niemczech teorię percepcji, alternatywną do innych znanych i akceptowanych najpierw XX wieku. Z racji na własne odmienne od innych, teorii, podejście do opisu zjawiska percepcji doczekała się kontynuacji i została rozwinięta.
Aktualnie termin Gestalt odnosi się do szkoły terapii (opisanej poniżej), zaś do teorii percepcji zaproponowanej poprzez szkołę berlińską odnosi się termin psychologia postaci.
Gestalt to równocześnie forma psychoterapii, kierunek w psychologii i swoista filozofia życia. Jako kierunek w psychologii, Gestalt wywodzi się z psychoanalizy, aczkolwiek równocześnie stoi z nią w dość ostrej sprzeczności. Jako filozofia życia, wywodzi się także z jednej strony z psychoanalizy, a z drugiej z egzystencjalizmu, fenomenologii i buddyzmu zen. Gestalt nie jest właściwie ani pełnym kierunkiem filozoficznym, ani pełnym "naukowym" działem psychologii. Jest czymś z pogranicza psychologii, filozofii i sztuki. Jednak sporo koncepcji wypracowanych poprzez Gestalt weszło do słownika współczesnej psychologii.
Idea Gestalt powstała w procesie rozwoju i równocześnie opozycji do klasycznej psychoanalizy. Ruch ten rozwinął się w środowisku niemieckich emigrantów w stanach zjednoczonych ameryki w latach 40. XX wieku. Za jego założycieli uważane jest małżeństwo dwóch psychoterapeutów Laury i Fritza Perlsa, które skupiło wokół siebie grono terapeutów i pacjentów, tworząc pierwszy Instytut Gestalt w Nowym Jorku. Do lat 70. XX wieku środowisko Gestalt było niewiele znane i uważane poprzez innych psychoterapeutów za odszczepieńców. Przyrost popularności Gestalt nastąpił w połowie lat 70. Aktualnie techniki terapeutyczne pochodzące z Gestalt zostały włączone do głównego nurtu współczesnej psychoterapii. W Polsce najwybitniejszym przedstawicielem Gestalt jest Wojciech Eichelberger.
Podstawy teoretyczne
Świadomość
Świadomość jest fundamentalnym i najważniejszym definicją w Gestalt. Można ją zdefiniować jako umiejętność do bezpośredniego odczuwania rzeczywistości. Dotyczy to zarówno rzeczywistości zewnętrznej jak i wewnętrznych stanów emocjonalnych. Wg zwolenników Gestalt, europejska kultura i wychowanie oducza ludzi tej umiejętności. Ludzie w europejskiej (i nie tylko) kulturze patrzą na świat poprzez pryzmat struktur myślowych wpojonych w dzieciństwie, które odgradzają ich od naturalnego odczuwania siebie i otoczenia. Dlatego właśnie leczenie Gestalt jest w pierwszej kolejności nastawiona na ponowne "nauczenie" ludzi świadomości. Uważność wymaga odwagi, bo jej ważnym składnikiem jest pełna autoświadomość, a więc umiejętność do postrzegania siebie samego takim, jakim się jest faktycznie, ze wszystkimi wadami, zaletami, historią życia emocjonalnego i obiektywną samooceną. Uważność wymaga także akceptacji - zarówno siebie samego, wraz z swoją śmiertelnością i wszystkimi ułomnościami, jak i otoczenia - z całym jego pozytywnym i negatywnym ładunkiem emocjonalnym.
Pole emocjonalne
By opisać stosunki człowieka samego z sobą i z otoczeniem, w Gestalt używa się definicje pole emocjonalne. Dla zwolenników Gestalt emocje nie są wyłącznie wewnętrznym odczuciem poszczególnych ludzi, ale powstają na styku kontaktu człowieka z otoczeniem. Z jednej strony otoczenie "generuje" różnorakie bodźce wpływające na emocje człowieka, a z drugiej emocje spowodowane poprzez jednego człowieka wpływają regularnie na innego. Tak więc każdy człowiek, trochę tak jak magnes, równocześnie znajduje się w swoistym polu emocjonalnym "generowanym" poprzez innych i sam je "generuje" dla innych ludzi. Leczenie Gestalt stara się leczyć przez odpowiednie wprowadzanie ludzi w okresie terapii w odpowiednie pole emocjonalne.
Granice psychologiczne
Pole emocjonalne może mieć zarówno pozytywny jak i niekorzystny wpływ na ludzi. Z tego względu wszyscy ludzie posiadają własne granice psychologiczne. Poprawnie ukształtowana granica powinna działać jak półprzepuszczalna błona. Powinna dopuszczać ważne dla danej osoby bodźce emocjonalne i blokować szkodliwe i nieistotne. Poprawnie ukształtowana granica nie kłóci się z uważnością, ale wręcz przeciwnie jest niezbędnym składnikiem tej zdolności. Z kolei niepoprawnie ukształtowana granica wręcz uniemożliwia uważność. Granice, które są za słabe w miejscach gdzie powinny być silne i za mocne w miejscach gdzie powinny być otwarte, prowadzą do bólu, dysfunkcji osobowości i wypaczeń w percepcji siebie samego i otoczenia. Z tego powodu, jednym z głownych celów terapii Gestalt jest odbudowa "uszkodzonych" granic psychologicznych.
Perspektywa egzystencjalna
Gestalt rozumie człowieka jako pewnego rodzaju mechanizm. Mechanizm ten ma z natury rzeczy swój start (narodziny), własną dynamikę i swój koniec (zgon). Poznanie innego człowieka wymaga w pierwszej kolejności poznania jego aktualnej dynamiki zmian - czyli jego potrzeb i dążeń, a dopiero potem dociekań, dlaczego stał się on tym czym aktualnie jest. Człowiek jako mechanizm jest dla Gestalt swoistą świętością - terapeuta nie ma prawa niczego narzucać pacjentowi ani uznawać, iż jest on wyleczony w chwili, kiedy zacznie się zachowywać odpowiednio z "normą" narzuconą poprzez terapeutę. Zadaniem terapeuty w Gestalt (i ogólnie każdemu, kto chce pomóc innemu człowiekowi) jest dokonanie tylko tych zmian w strukturze osobowości pacjenta, które on sam sobie życzy i które są właściwe z dynamiką jego procesu egzystencjalnego.
Gestalt - sposób terapeutyczna
Sposób psychoterapii Gestalt oparta na założeniach teorii Gestalt. Odpowiednio z nią, mechanizm terapeutycznych zmian bazuje na pomaganiu pacjentowi w ponownym odkryciu systemów, których używał do kontroli swojej świadomości, a przez to osiągnięcie stopnia integracji, który ułatwi własny postęp.
Krytyka i wpływ Gestalt
W sensie naukowym do Gestalt odnoszą się precyzyjnie te same zarzuty co do psychoanalizy, czyli, iż jest niefalsyfikowalna. Gestalt jednak nie uzurpuje sobie roli bycia pełną edukacją.
W sensie terapeutycznym sami zwolennicy Gestalt przyznają, iż właściwie nie interesuje ich statystyczne badanie jej skuteczności. Z racji na to, iż już w założeniach terapeuta Gestalt nie zakłada jakiejś konkretnej modyfikacji zachowania pacjenta, jedynym miernikiem efektywności tej terapii może być subiektywne poczucie poprawy swojego stanu poprzez pacjenta, którego nie da się precyzyjnie zmierzyć.
Jako filozofia, Gestalt jest oparte na fenomenologii i egzystencjalizmie, i wszystkie zarzuty które odnoszą się do tych dwóch kierunków filozoficznych (niejasność użytkowanych pojęć, wewnętrzne sprzeczności) odnoszą się także do samego Gestalt
Aktualnie termin Gestalt odnosi się do szkoły terapii (opisanej poniżej), zaś do teorii percepcji zaproponowanej poprzez szkołę berlińską odnosi się termin psychologia postaci.
Gestalt to równocześnie forma psychoterapii, kierunek w psychologii i swoista filozofia życia. Jako kierunek w psychologii, Gestalt wywodzi się z psychoanalizy, aczkolwiek równocześnie stoi z nią w dość ostrej sprzeczności. Jako filozofia życia, wywodzi się także z jednej strony z psychoanalizy, a z drugiej z egzystencjalizmu, fenomenologii i buddyzmu zen. Gestalt nie jest właściwie ani pełnym kierunkiem filozoficznym, ani pełnym "naukowym" działem psychologii. Jest czymś z pogranicza psychologii, filozofii i sztuki. Jednak sporo koncepcji wypracowanych poprzez Gestalt weszło do słownika współczesnej psychologii.
Idea Gestalt powstała w procesie rozwoju i równocześnie opozycji do klasycznej psychoanalizy. Ruch ten rozwinął się w środowisku niemieckich emigrantów w stanach zjednoczonych ameryki w latach 40. XX wieku. Za jego założycieli uważane jest małżeństwo dwóch psychoterapeutów Laury i Fritza Perlsa, które skupiło wokół siebie grono terapeutów i pacjentów, tworząc pierwszy Instytut Gestalt w Nowym Jorku. Do lat 70. XX wieku środowisko Gestalt było niewiele znane i uważane poprzez innych psychoterapeutów za odszczepieńców. Przyrost popularności Gestalt nastąpił w połowie lat 70. Aktualnie techniki terapeutyczne pochodzące z Gestalt zostały włączone do głównego nurtu współczesnej psychoterapii. W Polsce najwybitniejszym przedstawicielem Gestalt jest Wojciech Eichelberger.
Podstawy teoretyczne
Świadomość
Świadomość jest fundamentalnym i najważniejszym definicją w Gestalt. Można ją zdefiniować jako umiejętność do bezpośredniego odczuwania rzeczywistości. Dotyczy to zarówno rzeczywistości zewnętrznej jak i wewnętrznych stanów emocjonalnych. Wg zwolenników Gestalt, europejska kultura i wychowanie oducza ludzi tej umiejętności. Ludzie w europejskiej (i nie tylko) kulturze patrzą na świat poprzez pryzmat struktur myślowych wpojonych w dzieciństwie, które odgradzają ich od naturalnego odczuwania siebie i otoczenia. Dlatego właśnie leczenie Gestalt jest w pierwszej kolejności nastawiona na ponowne "nauczenie" ludzi świadomości. Uważność wymaga odwagi, bo jej ważnym składnikiem jest pełna autoświadomość, a więc umiejętność do postrzegania siebie samego takim, jakim się jest faktycznie, ze wszystkimi wadami, zaletami, historią życia emocjonalnego i obiektywną samooceną. Uważność wymaga także akceptacji - zarówno siebie samego, wraz z swoją śmiertelnością i wszystkimi ułomnościami, jak i otoczenia - z całym jego pozytywnym i negatywnym ładunkiem emocjonalnym.
Pole emocjonalne
By opisać stosunki człowieka samego z sobą i z otoczeniem, w Gestalt używa się definicje pole emocjonalne. Dla zwolenników Gestalt emocje nie są wyłącznie wewnętrznym odczuciem poszczególnych ludzi, ale powstają na styku kontaktu człowieka z otoczeniem. Z jednej strony otoczenie "generuje" różnorakie bodźce wpływające na emocje człowieka, a z drugiej emocje spowodowane poprzez jednego człowieka wpływają regularnie na innego. Tak więc każdy człowiek, trochę tak jak magnes, równocześnie znajduje się w swoistym polu emocjonalnym "generowanym" poprzez innych i sam je "generuje" dla innych ludzi. Leczenie Gestalt stara się leczyć przez odpowiednie wprowadzanie ludzi w okresie terapii w odpowiednie pole emocjonalne.
Granice psychologiczne
Pole emocjonalne może mieć zarówno pozytywny jak i niekorzystny wpływ na ludzi. Z tego względu wszyscy ludzie posiadają własne granice psychologiczne. Poprawnie ukształtowana granica powinna działać jak półprzepuszczalna błona. Powinna dopuszczać ważne dla danej osoby bodźce emocjonalne i blokować szkodliwe i nieistotne. Poprawnie ukształtowana granica nie kłóci się z uważnością, ale wręcz przeciwnie jest niezbędnym składnikiem tej zdolności. Z kolei niepoprawnie ukształtowana granica wręcz uniemożliwia uważność. Granice, które są za słabe w miejscach gdzie powinny być silne i za mocne w miejscach gdzie powinny być otwarte, prowadzą do bólu, dysfunkcji osobowości i wypaczeń w percepcji siebie samego i otoczenia. Z tego powodu, jednym z głownych celów terapii Gestalt jest odbudowa "uszkodzonych" granic psychologicznych.
Perspektywa egzystencjalna
Gestalt rozumie człowieka jako pewnego rodzaju mechanizm. Mechanizm ten ma z natury rzeczy swój start (narodziny), własną dynamikę i swój koniec (zgon). Poznanie innego człowieka wymaga w pierwszej kolejności poznania jego aktualnej dynamiki zmian - czyli jego potrzeb i dążeń, a dopiero potem dociekań, dlaczego stał się on tym czym aktualnie jest. Człowiek jako mechanizm jest dla Gestalt swoistą świętością - terapeuta nie ma prawa niczego narzucać pacjentowi ani uznawać, iż jest on wyleczony w chwili, kiedy zacznie się zachowywać odpowiednio z "normą" narzuconą poprzez terapeutę. Zadaniem terapeuty w Gestalt (i ogólnie każdemu, kto chce pomóc innemu człowiekowi) jest dokonanie tylko tych zmian w strukturze osobowości pacjenta, które on sam sobie życzy i które są właściwe z dynamiką jego procesu egzystencjalnego.
Gestalt - sposób terapeutyczna
Sposób psychoterapii Gestalt oparta na założeniach teorii Gestalt. Odpowiednio z nią, mechanizm terapeutycznych zmian bazuje na pomaganiu pacjentowi w ponownym odkryciu systemów, których używał do kontroli swojej świadomości, a przez to osiągnięcie stopnia integracji, który ułatwi własny postęp.
Krytyka i wpływ Gestalt
W sensie naukowym do Gestalt odnoszą się precyzyjnie te same zarzuty co do psychoanalizy, czyli, iż jest niefalsyfikowalna. Gestalt jednak nie uzurpuje sobie roli bycia pełną edukacją.
W sensie terapeutycznym sami zwolennicy Gestalt przyznają, iż właściwie nie interesuje ich statystyczne badanie jej skuteczności. Z racji na to, iż już w założeniach terapeuta Gestalt nie zakłada jakiejś konkretnej modyfikacji zachowania pacjenta, jedynym miernikiem efektywności tej terapii może być subiektywne poczucie poprawy swojego stanu poprzez pacjenta, którego nie da się precyzyjnie zmierzyć.
Jako filozofia, Gestalt jest oparte na fenomenologii i egzystencjalizmie, i wszystkie zarzuty które odnoszą się do tych dwóch kierunków filozoficznych (niejasność użytkowanych pojęć, wewnętrzne sprzeczności) odnoszą się także do samego Gestalt