Definicja BADANIE RADIOLOGICZNE GRUCZOŁU PIERSIOWEGO

Co oznacza BADANIE RADIOLOGICZNE GRUCZOŁU PIERSIOWEGO Badanie nazywane jest także: MAMMOGRAFIA Nazwa zwyczajowa: Prześwietlenie sutka Do badania radiologicznego gruczołu piersiowego zalicza się: - Mammografię klasyczną, - Kseromammografię, - Galaktografię (mammografię kontrastową), - Pneumocystomammografię. TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA Mammografia klasyczna Mammografia to jest obrazowa sposób badania gruczołu piersiowego (sutka) z użyciem promieni rentgenowskich (promieni X). Badanie to wykonuje się szczególnym aparatem rentgenowskim (mammograf, mammomat), który pozwala na uzyskanie promieniowania miękkiego (25-45 kV). Pozwala to na odróżnienie poszczególnych struktur i zmian patologicznych w sutku. Kseromammografia To jest alternatywna w relacji do klasycznej mammografii, radiologiczna sposób badania sutków, gdzie inny jest rodzaj detektora promieniowania rentgenowskiego. Opiera się ona na zjawisku przewodnictwa świetlnego w półprzewodniku (selenie) pod wpływem promieni X. Utajony w półprzewodniku obraz uwidacznia się dzięki rozpylonego naładowanego elektrycznie proszku, przenosi go na papier i utrwala. Zaletą tej sposoby, w porównaniu z mammografią, jest sposobność uwidocznienia na zdjęciach profilowych (bocznych) całego sutka wraz ze ścianą klatki piersiowej. Wadą z kolei, sposobność pojawienia się błędów (artefaktów) w okresie obróbki płyty kserograficznej i wydatek badania. Ponadto wprowadzenie do mammografii klasycznej nowych mechanizmów pozwoliło na redukcję dawki promieniowania, która aktualnie jest mniejsza niż w najnowszych technikach kseromammograficznych. Galaktografia (mammografia kontrastowa) To jest badanie mammograficzne połączone z podaniem środka kontrastowego (silnie pochłaniającego promieniowanie rentgenowskie) do wydzielającego przewodu mlecznego. Pneumocystomammografia To jest badanie mammograficzne połączone z punkcją torbieli i wtłoczeniem powietrza w miejsce płynu. Pneumocystomammografia jest realizowana wtegy, gdy stwierdza się guzki, które w badaniu klinicznym i/albo sonograficznym (USG) prezentują obraz typowy dla torbieli. CZEMU SŁUŻY BADANIE? Mammografia klasyczna Mammografia jest fundamentalnym badaniem radiologicznym gruczołu piersiowego. Pozwala na inicjalne rozpoznawanie i wykrywanie guzków o średnicy ok. 0,5 cm i zmian tak zwany bezobjawowych. Badanie palpacyjne sutka umożliwia wykrycie guzów o średnicy ponad 1 cm. Skuteczność diagnostyczna mammografii, połączona z badaniem klinicznym palpacyjnym, oceniana jest na 80-97%. Szczególnie przydatna jest w badaniach przesiewowych. Ponadto badanie mammograficzne pozwala na: pobieranie materiału do badania mikroskopowego, zgodne ukierunkowanie biopsji, śródoperacyjną kontrolę wyciętego materiału, obiektywną kontrolę wyników leczenia chemicznego (chemioterapii) i/albo radiologicznego raka sutka. Kseromammografia Badanie tj. użytkowane alternatywnie do klasycznej mammografii. Galaktografia (mammografia kontrastowa) Badanie to pozwala ustalić lokalizację niewyczuwalnych i niewidocznych w klasycznej mammografii zmian patologicznych w obrębie przewodów gruczołowych. Galaktografia nie pozwala na różnicowanie charakteru rozrostu wewnątrzprzewodowego, które powinno opierać się wyłącznie na badaniu mikroskopowym. Badanie realizowane jest wtedy, gdy stwierdza się wyciek z sutka, w szczególności wyciek krwisty, któremu nie towarzyszą zmiany zapalne. Pneumocystomammografia Celem badania jest wykluczenie albo potwierdzenie obecności procesu rozrostowego (łagodnego albo złośliwego) w obrębie ściany torbieli. WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA Badanie profilaktyczne: U kobiet od 40 roku życia. Przerwa między badaniami powinna wynosić 2 lata; po 50 roku życia powinno wykonywać się mammografię raz w roku. U kobiet poniżej 40 roku życia ze powiększonym ryzykiem raka sutka (na przykład występowanie raka sutka w rodzinie, dysplazja gruczołu piersiowego). Przed rozpoczęciem terapii hormonalnej. Podejrzenie zmiany w sutku: guz, wciągnięcie brodawki albo skóry, wyciek z brodawki, ograniczone bóle, torbiel, karcinofobia. Po amputacji sutka jako badanie kontrolne. Po pneumocystografii, jak i po 6 tygodniach od nakłucia torbieli w sutku. Po radio- i/albo chemioterapii do oceny stopnia regresji guza sutka. W razie niejednoznacznych objawów ropnia sutka: przed rozpoczęciem leczenia, a w dalszym ciągu po 2 tygodniach po ukończeniu antybiotykoterapii. Badanie jest realizowane na zlecenie onkologa, chirurga, ginekologa BADANIA POPRZEDZAJĄCE W nie wszystkich sytuacjach przed mammografią wykonuje się ultrasonografię (USG) albo biopsję cienkoigłową gruczołu sutkowego. Badanie galaktograficzne powinno być poprzedzone wykonaniem klasycznej mammografii. Należy przedstawić rezultaty poprzednio wykonanych badań: USG piersi,, mammografii. SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania,, chociaż zaleca się,, by badanie to przeprowadzać w I fazie cyklu miesiączkowego. OPIS BADANIA Mammografia klasyczna i kseromammografia Do badania pacjentka rozbiera górną połowę ciała. Zdjęcia rentgenowskie wykonuje się w dwóch fundamentalnych projekcjach. W projekcji góra-dół i w projekcji bocznej, pacjentka pozostaje w pozycji stojącej. Badana pierś jest uciśnięta pomiędzy podstawką z kasetą rentgenowską a plastikową płytą kompresyjną (ryc. 11-11). W starszych typach mammomatów do wykonania projekcji bocznej wymagana jest pozycja leżąca na boku. Projekcję boczną wykonuje się celem uwidocznienia zmian leżących głęboko w gruczole, w szczególności blisko ściany klatki piersiowej - zmian trudnych do badania palpacyjnego. Fundamentalne projekcje uzupełnia się czasami projekcją skośną w celu uwidocznienia zmian w tak zwany ogonie Spece'a i dla oceny pachowych węzłów chłonnych. W nie wszystkich badaniach przesiewowych stosuje się wyłącznie jedną projekcję - skośną. Ryc.11-11 Model badania mammograficznego Galaktografia (mammografia kontrastowa) Pacjentka pozostaje w pozycji siedzącej albo leżącej z rękoma założonymi za głowę. Po odkażeniu (na przykład jodyną) brodawki i skóry, do ujścia wydzielającego przewodu mlecznego wprowadza się cienką igłę albo sondę galaktograficzną połączoną ze strzykawką. Podaje się nią ok. 1ml środka kontrastowego (na przykład uropolinę), a w dalszym ciągu wykonuje zdjęcia mammograficzne w standardowych projekcjach. Pneumocystomammografia Pacjentka pozostaje w pozycji siedzącej albo leżącej. Po odkażeniu skóry pacjentki (na przykład jodyną) nad guzem badający wykonuje punkcję typowym zestawem biopsyjnym i opróżnia nakłutą torbiel z płynu, a w dalszym ciągu w to miejsce wprowadza powietrze - objętościowo nieco mniej niż liczba pobranego płynu. W dalszym ciągu wykonuje zdjęcia mammograficzne w standardowych projekcjach. Płyn z torbieli po odwirowaniu poddaje się badaniu mikroskopowemu. Podanie powietrza do światła torbieli ma - poza badaniem diagnostycznym - również działanie lecznicze. Rezultat badania przekazywany jest w formie opisu, niekiedy z dołączonymi kliszami fotograficznymi. CZAS Mammografia klasyczna albo kseromammografia trwa kilka min.. Galaktografia albo pneumocystografia trwa 20 - 30 min. Wiadomości, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE Przed badaniem Ciąża. Rezultaty innych badań: USG sutków, mammografia. Badania radiologiczne - wykonane pośrodku ostatnich kilku miesięcy. Bez zarzutu ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU? Nie ma szczególnych zaleceń. MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU Bóle sutka, krwiak podskórny. Ponadto bardzo rzadkimi powikłaniami mogą być: w razie galaktografii - odczyn zapalny i wynaczynienie środka kontrastowego, z kolei po pneumocystografii - infekcja torbieli. Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Realizowane jest u pacjentek w każdym wieku (niezależnie od dziewcząt, które nie mają jeszcze rozwiniętego gruczołu piersiowego). Nie może być realizowane u kobiet w ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesiączkowego, u których zaistniała sposobność zapłodnienia