Definicja PRÓBA KRZYŻOWA

Co oznacza PRÓBA KRZYŻOWA Badanie nazywane jest także: PRÓBA ZGODNOŚCI SEROLOGICZNEJ BIORCY I DAWCY KRWI TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA Badanie bazuje na potwierdzeniu zgodności krwi dawcy i biorcy w ekipach głównych, a więc w układzie ABO i Rh, i wykazaniu obecności albo braku żadnych przeciwciał, które mogą występować w surowicy krwi biorcy w relacji do krwinek czerwonych dawcy krwi. Wykonanie próby krzyżowej obejmuje następujące typy badań. Potwierdzenie zgodności grup krwi w układzie ABO biorcy i dawcy krwi. Praktycznie badanie to sprowadza się do ponownego oznaczenia antygenów układu ABO na krwinkach czerwonych biorcy i dawcy, w taki sam sposób, jak wykonuje się to przy oznaczaniu ekipy krwi - zobacz: "ekipa krwi". Potwierdzenie zgodności krwi dawcy i biorcy dla antygenu D z układu Rh. Badanie to wykonuje się podobnie jak przy oznaczaniu ekipy krwi w układzie Rh, tzn. ocenia się obecność albo brak aglutynacji (zlepiania się) badanych krwinek czerwonych biorcy z surowicą wzorcową zawierającą przeciwciała przeciwko antygenowi D. Wymogiem niezbędnym jest, by dawca krwi był Rh (-), jeśli biorca nie posiada w krwinkach antygenu D. Dopuszczalne jest z kolei przetoczenie krwi dawcy, którego krwinki nie mają antygenu D dla biorcy Rh (+). Ustalenie, czy w momencie wykonywania badania w surowicy krwi biorcy występują żadne przeciwciała odpornościowe przeciwko krwinkom czerwonym dawcy krwi. W badaniu tym do krwinek dawcy dodaje się na początku odpowiednie substancje enzymatyczne, a później surowicę krwi biorcy. Równolegle wykonuje się badanie, gdzie zamiast substancji enzymatycznych, stosuje się szczególny rodzaj surowicy dodawanej do mieszaniny surowicy biorcy i krwinek dawcy. W razie istnienia przeciwciał w surowicy biorcy przeciwko krwinkom dawcy dochodzi do aglutynacji (zlepiania się krwinek). Bardziej precyzyjne ustalenie, przeciwko jakim antygenom krwinek dawcy skierowane są odnalezione przeciwciała w surowicy biorcy możliwe jest w osobnym badaniu (zobacz następne badanie). Ustalenie obecności przeciwciał odpornościowych, które może zawierać surowica krwi biorcy dla antygenów krwinek wzorcowych. Krwinki wzorcowe (badający wie, jakie mają antygeny) użytkowane w tym badaniu są tak dobrane, by posiadały antygeny, przeciwko którym przeciwciała (odpornościowe) powstają przeważnie. Obserwuje się ewentualną aglutynację krwinek wzorcowych z badaną surowicą biorcy - w takich samych uwarunkowaniach jak w badaniu w punkcie 3. Opierając się na badania można ustalić, którego antygenu nie mogą posiadać krwinki potencjalnego dawcy krwi. CZEMU SŁUŻY BADANIE? Rezultat badania laboratoryjnego brzmiący: "Próba krzyżowa - zgodna" powiększa bezpieczeństwo przetaczania krwi dla biorcy i znaczy, iż w momencie wykonywania badania biorca krwi nie posiada przeciwciał przeciwko krwinkom dawcy. Istnieje sposobność, iż w przyszłości - opierając się na ponownie wykonanej próby krzyżowej - można wykazać niezgodność do przetaczania krwi pomiędzy tym samym ewentualnym biorcą i dawcą. Dlatego także próba krzyżowa jest realizowana przed każdą planowaną transfuzją krwi, a rezultat jest uznawany za istotny tylko poprzez ściśle ustalony czas (aktualnie przyjmuje się, iż do 48 godz.). WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA Badanie wykonuje się przed przetoczeniem krwi na skutek: dużej straty krwi, przewlekłej niedokrwistości, zabiegów chirurgicznych, w czasie których przewiduje się utratę krwi, przetoczenia wymiennego w konflikcie serologicznym u noworodków. Badanie realizowane jest na zlecenie lekarza u pacjentów hospitalizowanych BADANIA POPRZEDZAJĄCE Morfologia krwi (w pierwszej kolejności hematokryt, stężenie hemoglobiny), ekipa krwi w układzie ABO i Rh, stężenie bilirubiny w surowicy krwi. SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA Nie ma szczególnych zaleceń. OPIS BADANIA Choremu (biorcy krwi) pobiera się ok. 5-10 ml krwi żylnej (zobacz "Opis badania" w "Badanie krwi"). Do wykonania próby krzyżowej nie wolno użyć krwi, z której wykonano oznaczenie ekipy krwi. Dlatego przy konieczności prawie jednoczesnego ustalania ekipy krwi i wykonywania próby krzyżowej, choremu pobiera się krew do wykonania tych badań dwa razy. Wykonanie pełnej próby krzyżowej trwa ok. 60 min.. W przypadkach nagłych, w celu ratowania życia chorego przetacza się krew po ustaleniu jedynie zgodności biorcy i dawcy w układzie ABO i Rh. Badanie to trwa ok. 15 min., chociaż ryzyko wystąpienia ewentualnych powikłań poprzetoczeniowych znacząco wzrasta. Rezultat badania przekazywany jest w formie opisu. Wiadomości, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE Przed badaniem Wskazania do przetoczenia krwi. Rezultat oznaczenia ekipy w układzie ABO i Rh wspólnie z badaniem obecności przeciwciał odpornościowych. Poprzednie przetoczenie krwi albo preparatów krwiopochodnych kiedy przetaczano krew i czy wystąpiły powikłania w czasie przetaczania. Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna). Przebyte ciąże. Bez zarzutu ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU? Przetoczenie krwi dzieje się pod kontrolą lekarza albo pielęgniarki. Jeśli w okresie przetaczania krwi nie doszło do niespodziewanych powikłań, nie ma szczególnych zaleceń poza tymi, które wynikają z określeń z lekarzem kierującym. MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU Wykonanie próby krzyżowej nie jest powiązane z ryzykiem powikłań, niekiedy niezależnie od niewielkiego krwawienia albo krwiaka w miejscu wkłucia igły po pobraniu krwi do badania. Z kolei zawsze istnieje ryzyko wystąpienia powikłań poprzetoczeniowych związanych z leczeniem krwią albo preparatami krwiopochodnymi (leczenie tj. podejmowane jedynie w przypadkach bez względu koniecznych). Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Realizowane jest u pacjentów w każdym wieku, a również u kobiet ciężarnych